Jakie są główne dziedziny prawa w Polsce? (notatka: matura z WOSu)

Polski system prawny składa się z wielu dziedzin prawa, które regulują różnorodne aspekty życia społecznego i gospodarczego. Z punktu widzenia matury z WOSu ważne jest zrozumienie różnic między tymi dziedzinami oraz poznanie podstawowych zasad rządzących najważniejszymi gałęziami prawa.

W tej notatce maturalnej omówimy podstawowe dziedziny prawa w Polsce: prawo cywilne, prawo karne, prawo administracyjne, prawo rodzinne oraz prawo pracy.

Prawo cywilne reguluje stosunki między osobami fizycznymi oraz osobami prawnymi dotyczące kwestii majątkowych i niemajątkowych.

Prawo cywilne dzieli się na prawo osobowe, prawo rzeczowe, prawo zobowiązań oraz prawo spadkowe.

Prawo cywilne chroni prawa majątkowe i niemajątkowe jednostek umożliwiając im dochodzenie roszczeń przed sądem. Reguluje też zawieranie i wykonywanie umów, co jest kluczowe dla funkcjonowania gospodarki.

osoba fizyczna, osoba prawna, zdolność prawna a zdolność do czynności prawnych, zobowiązanie, umowa, wierzyciel, dłużnik, testament

Kodekscywilny (k.c.), Kodeks postępowania cywilnego (k.p.c.).

➔ PRZYKŁAD
Kupując cokolwiek w sklepie zawieramy umowę sprzedaży. Z kodeksu cywilnego dowiemy się, jakie są prawa i obowiązki obu stron tej umowy.

Prawo karne reguluje odpowiedzialność za czyny zabronione przez państwo pod groźbą kary.

Obejmuje prawo materialne, prawo procesowe i prawo wykonawcze.

Prawo karne stoi na straży porządku publicznego, prawa własności oraz życia i zdrowia obywateli. Ma ono chronić społeczeństwo poprzez wymierzanie kar za czyny szkodliwe społecznie. Działa także prewencyjnie, odstraszając potencjalnych przestępców.

domniemanie niewinności, wykroczenie, przestępstwo, kara, środek karny, obrona konieczna, stan wyższej konieczności, oskarżony

Kodeks karny (k.k.), Kodeks postępowania karnego (k.p.k.).

➔ PRZYKŁAD
Kradzież jest przestępstwem określonym w kodeksie karnym. Za jego popełnienie grozi kara pozbawienia wolności. Dzięki istnieniu takiej regulacji ludzie rzadziej dokonują kradzieży.

Prawo administracyjne reguluje działalność administracji publicznej oraz jej relacje z obywatelami.

Prawo administracyjne dzielimy na prawo ustrojowe, prawo materialne i prawo procesowe.

Wyznacza kompetencje organów administracji, zapewnia jej prawidłowe funkcjonowanie i realizację zadań publicznych. Jednym z celów prawa administracyjnego jest też ochrona praw obywateli.

właściwość, decyzja, postanowienie, odwołanie, zażalenie, strona, skarga

Kodeks postępowania administracyjnego (k.p.a.)

➔ PRZYKŁAD
Firma, chcąc prowadzić niektóre typy działalności gospodarczej (np. aptekę), musi uzyskać zgodę państwa w formie decyzji administracyjnej. Chroni to prawa konsumentów.

Prawo rodzinne reguluje stosunki rodzinne, w tym małżeństwo, opiekę nad dziećmi, alimenty oraz kwestie związane z adopcją.

Prawo rodzinne chroni wzajemne prawa i obowiązki dzieci i rodziców. Zajmuje się też relacjami majątkowymi w małżeństwie oraz reguluje kwestię zawarcia i rozwiązania takiego związku. Jednym z najważniejszych celów prawa rodzinnego jest ochrona dobra dzieci i całej rodziny.

małżeństwo, rozwód, separacja, przysposobienie, alimenty

Kodeks rodzinny i opiekuńczy (k.r.o.)

➔ PRZYKŁAD
Prawo rodzinne reguluje kwestie związane z podziałem majątku i opieką nad dziećmi w razie rozwodu.

Prawo pracy reguluje stosunki między pracodawcami a pracownikami. Obejmuje kwestie zatrudnienia, wynagrodzenia, czasu pracy oraz warunków pracy.

Prawo pracy chroni prawa pracowników, którzy zwykle są słabszą stroną stosunku pracy. Zapewnia im odpowiednie warunki pracy i wynagrodzenia czy zasady dotyczące urlopów. Częścią tej dziedziny prawa jest także rozwiązywanie sporów i konfliktów powstałych w miejscu pracy.

pracodawca, pracownik, stosunek pracy, urlop, związki zawodowe

Kodeks pracy (k.p.)

➔ PRZYKŁAD
Prawo pracy reguluje maksymalny dopuszczalny czas pracy i sposób wynagradzania pracowników za nadgodziny.

---

Na egzaminie często pojawiają się zadania, w których trzeba rozpoznać z jakiego kodeksu pochodzi dany przepis. Żeby łatwiej rozróżniać poszczególne ustawy warto zajrzeć do nich na kilka minut i przeczytać kilka pierwszych i losowo wybranych przepisów.

Teksty kodeksów znajdziesz np. w wyszukiwarce na stronie Sejmu: ISAP – wyszukiwanie (sejm.gov.pl)

---

Polski system prawny składa się z szeregu dziedzin prawa, które regulują różnorodne aspekty życia społecznego i gospodarczego. Na maturze najczęściej pojawiają się zagadnienia dotyczące prawa cywilnego, prawa karnego, prawa administracyjnego, prawa rodzinnego oraz prawa pracy. Dlatego warto nauczyć się je rozpoznawać i poznać najważniejsze pojęcia powszechnie stosowane w poszczególnych gałęziach prawa.

Sprawdź mój KURS MATURALNY z WOSu!