Demokratyczne wybory – cechy i zasady (notatka: matura z WOSu)

Demokratyczne wybory są fundamentem funkcjonowania państw demokratycznych. Prawdziwie demokratyczne wybory muszą mieć następuje cechy: być wolne, powszechne, równe, bezpośrednie i odbywać się w głosowaniu tajnym.

Powyższe zasady demokratycznych wyborów gwarantują, że są one przeprowadzane w sposób sprawiedliwy i transparentny, a wynik jest zgodny z wolą obywateli.

Przygotowałem dla Ciebie notatkę maturalną, w której krótko omawiam wszystkie cechy demokratycznych wyborów.

Wolne wybory to takie, w których obywatele mają realną możliwość wyboru swoich przedstawicieli bez żadnych ograniczeń czy nacisków ze strony władzy.

Absolutnym minimum jest brak fałszerstw wyborczych, czyli zmieniania lub manipulowania wynikami wyborów przez środowiska będące przy władzy.

Głosujący obywatele powinni móc szczerze wyrazić swoje zdanie, a organy państwa i partie polityczne nie mogą zastraszać lub przekupywać wyborców.

Wolność wyborów obejmuje również swobodę prowadzenia kampanii wyborczej przez wszystkie zarejestrowane komitety. Warunki startu w wyborach powinny być takie same dla wszystkich kandydatów, np. równy dostęp do mediów i możliwość prowadzenia kampanii bez przeszkód.

➔ KONTRPRZYKŁAD
W państwach autorytarnych (np. Białoruś) często dochodzi do naruszeń wolności wyborów, takich jak fałszowanie wyników, zastraszanie opozycji czy ograniczanie dostępu do mediów kandydatom niezwiązanym z władzą.

Powszechne wybory oznaczają, że wszyscy pełnoletni obywatele mają prawo uczestniczyć w głosowaniu i kandydować w wyborach. Nie można wykluczać rodzajowo określonych grup obywateli (np. konkretnej płci, członków mniejszości etnicznej, osób ubogich).

Czasami pojedyncze osoby mogą być pozbawione prawa do głosowania, ale możliwe jest to wyłącznie na podstawie orzeczenia niezawisłego sądu i tylko w specyficznych przypadkach określonych prawem (np. osoby ubezwłasnowolnione czy skazane na utratę praw publicznych).

• Czynne prawo wyborcze, czyli prawo do oddania głosu (inaczej: prawo wybierania).
• Bierne prawo wyborcze, czyli prawo do kandydowania w wyborach (inaczej: prawo wybieralności).

➔ KONTRPRZYKŁAD
W XIX w. wybory w europejskich państwach nie byłby powszechne. Stosowano bowiem różnego rodzaju cenzusy, czyli ograniczenia praw wyborczych ze względu na jakąś cechę. Pozbawione głosy były np. kobiety, Żydzi i osoby ubogie.

Równe wybory to takie, w których każdy obywatel ma tę samą liczbę głosów (zwykle jeden), a każdy głos ma taką samą wartość. Dodatkowo, wszystkie głosy powinny być liczone w jednakowy sposób, by każdy wyborca miał taki sam wpływ na wynik wyborów.

• Równość formalna wyborów
  Każdy obywatel posiada tyle samo głosów, a każdy głos ma taką samą wartość. Wszystkie państwa demokratyczne muszą zapewniać formalną równość wyborów.

• Równość materialna wyborów
  Głos każdego obywatela ma dokładnie taki sam faktyczny wpływ na wynik wyborów. Zasada ta jest trudna do zastosowania w praktyce ze względu na konieczność podziału kraju na okręgi wyborcze. W Polsce jedynie wybory prezydenckie są idealnie równe materialnie.

➔ KONTRPRZYKŁAD
Do 1948 r. w Wielkiej Brytanii niektórzy obywatele (właściciele nieruchomości i pracownicy uniwersytetów) mieli po kilka głosów w wyborach do parlamentu. Wybory nie były więc równe.

O wyborach bezpośrednich mówimy wtedy, gdy obywatele samodzielnie decydują o tym, kto będzie ich przedstawicielem. Przeciwieństwem są wybory pośrednie, w których głosujący wybierają przedstawicieli do organu, który następnie podejmuje decyzję o obsadzie jakieś stanowiska lub stanowisk.

➔ KONTRPRZYKŁAD
Najsłynniejszym przykładem wyborów pośrednich są wybory prezydenta USA. Obywatele amerykańscy nie wybierają samodzielnie głowy państwa, tylko stanowe kolegia elektorów, które w kolejnym kroku decydują o wyborze prezydenta.

Demokratyczne wybory powinny się obywać się w głosowaniu tajnym, czyli takim, po którym nie da się ustalić, jak głosował dany obywatel. Tajność głosowania zapewnia, że wyborcy będą mogli oddać głos zgodnie z własnym sumieniem i bez obawy przed represjami.

• jednolite karty do głosowania, na których nie podaje się własnych danych osobowych;
• kabiny lub parawany zapewniających prywatność w trakcie wypełniania karty;
• urny wyborcze, które uniemożliwiają ułożenie głosów w kolejności chronologicznej.

➔ KONTRPRZYKŁAD
W wielu państwach autorytarnych zasady tajności głosowania są łamane np. lokale obserwowane są przez policję albo karty wyborcze są oznakowane tak, że da się ustalić, kto głosował na opozycję.

Na maturę z WOSu zapamiętaj koniecznie, że demokratyczne wybory powinny być wolne, powszechne, równe, bezpośrednie i odbywać się w głosowaniu tajnym. Dzięki temu wybory są sprawiedliwe, transparentne i oddają rzeczywistą wolę obywateli. Tylko organy wybrane w drodze takich wyborów mają prawdziwą demokratyczną legitymację do podejmowania decyzji w imieniu obywateli.

Sprawdź mój KURS MATURALNY z WOSu!