Czym jest reżim polityczny? Rodzaje reżimów politycznych (notatka: matura z WOSu)

Reżim polityczny to jedno z pojęć, którego używamy do opisu ustroju państwa. Określa ono styl rządzenia i metody, jakie władza stosuje wobec rządzonych. Na maturę z wiedzy o społeczeństwie musisz wiedzieć czym jest reżim polityczny oraz jakie są jego główne elementy.

Reżim polityczny to określony model relacji między rządzonymi a władzą. Inaczej mówiąc, jest to ogół metod stosowanych przez rządzących wobec obywateli. Reżim polityczny obejmuje m.in. zasady funkcjonowania władzy oraz stopień kontroli społeczeństwa.

Analizując reżim polityczny w danym państwie powinniśmy zwrócić uwagę na następujące elementy:

• Sposób wyłaniania władzy wykonawczej i ustawodawczej – czy obywatele mają realny wpływ na to, kto rządzi?
• Posługiwanie się przez władzę kłamstwem, propagandą, przemocą i strachem dla utrzymania porządku.
• Niezawisłość i autonomię władzy sądowniczej.
• Istnienie niezależnych mediów.
• Powiązania partii rządzącej z biznesem i organizacjami społecznymi.
• Przestrzeganie przez władzę praw człowieka i obywatela, szczególnie praw politycznych (np. do zrzeszania się i zgromadzeń).
• Stopień kontroli sprawowanej nad obywatelami i wpływ władzy na różne dziedziny życia codziennego.

Reżimy polityczne można podzielić na trzy główne typy: demokratyczne, autorytarne i totalitarne. Każdy z tych reżimów charakteryzuje się innymi metodami rządzenia i stopniem kontroli nad społeczeństwem.

Władza sprawowana jest przez lud i w jego imieniu. Regularnie organizowane są wolne i uczciwe wybory, w których obywatele mają realną możliwość wpływu na to, kto sprawuje władzę. Prawa obywatelskie są szeroko chronione.

➔ PRZYKŁADY
współczesne Francja, Stany Zjednoczone, Japonia, Polska

Władza jest skoncentrowana w rękach niewielkiej grupy osób – elity gospodarcze i polityczne są ze sobą ściśle powiązane. Wybory nie są wolne i sprawiedliwe. Działalność organizacji społecznych niezależnych od władzy jest utrudniona, a prawa obywatelskie są ograniczane. Władzy zależy na bierności obywateli.

➔ PRZYKŁADY
II RP po zamachu majowym (1926-1939), Polska Rzeczpospolita Ludowa (w okresie: 1956-1989), Portugalia w okresie Nowego Państwa (1933-1974), współczesna Białoruś i Iran.

Władza w pełni kontroluje wszystkie aspekty życia społecznego, a obywatele są zmuszani do podporządkowania się obowiązującej ideologii. By zachować władzę rządzący masowo stosują propagandę i przemoc. W państwie totalitarnym działa tajna policja, dochodzi do represji opozycji i ludobójstw.

➔ PRZYKŁAD
Związek Radziecki (1922 – 1956), III Rzesza (1938 – 1945), Demokratyczna Kampucza (Kambodża) (1975 – 1979), współczesną Korea Północna.

---

Granice między poszczególnymi typami reżimów są płynne. Na przykład Rosja do momentu pełnoskalowej inwazji na Ukrainę w 2022 r. była uznawana za państwo autorytarne. W ocenie części badaczy w ostatnich latach stopniowo zbliża się jednak coraz bardziej do państwa totalitarnego.

---

Reżim polityczny to pojęcie określające model relacji między rządzonymi a władzą. Wyróżniamy trzy główne rodzaje reżimów politycznych: demokratyczne, autorytarne i totalitarne. Analiza reżimów politycznych pozwala dostrzec, jak różne metody sparowania władzy wpływają na życie obywateli.

W kontekście matury z WOSu kluczowe jest żebyś potrafił/a wskazać różnice między demokracją a autorytaryzmem oraz między reżimem autorytarnym i totalitarnym.

Sprawdź mój KURS MATURALNY z WOSu!