Czym jest demokracja? Jak ją zdefiniować i czemu jest to tak trudne? (notatka: matura z WOSu)

Demokracja to jedno z najważniejszych i najczęściej stosowanych pojęć w naukach politycznych. Ucząc się do matury z wiedzy o społeczeństwie napotkasz je na niemal na każdym kroku – w podręcznikach, repetytoriach, czy zadaniach maturalnych z WOSu.

No dobrze, ale czym w zasadzie jest demokracja?

Choć większość z nas intuicyjnie to wie, to podanie precyzyjnej definicji okazuje się zaskakująco trudne. Z tej notatki maturalnej dowiesz się dlaczego tak jest.

Termin demokracja powstał z połączenia greckich słów „demos” (lud) i „kratos” (władza).

Dosłownie oznacza więc „władzę ludu”.

Najprościej demokrację zdefiniować możemy więc jako system społeczno-polityczny, w którym lud, czyli wszyscy obywatele danego państwa mają równy udział w podejmowaniu decyzji dotyczących spraw publicznych.

Swoją władzę lud sprawuje poprzez określone procedury i zgodnie z tzw. zasadami państwa demokratycznego (takimi jak: zasada rządów prawa, czy zasada pluralizmu).

➔ PRZYKŁAD
Wybory parlamentarne, w których każdy obywatel ma prawo głosu, są jednym z typowych przejawów demokracji pośredniej (przedstawicielskiej).

Na przestrzeni dziejów definicja demokracji ulegała ciągłym zmianom. Ale różnice w definicjach demokracji wynikają nie tylko z kontekstu historycznego, ale także kulturowego i ideologicznego.

Demokracja często jest rozumiana jako władza większości. W końcu to większość głosujących decyduje o wyborze organów czy podejmuje kluczowe decyzje (np. w referendum).

Właściwszym będzie jednak nazywać demokrację władzą wszystkich. W demokracji władzę ma bowiem sprawować lud, czyli wszyscy obywatele państwa (w tym także osoby, które należą do mniejszości czy przegrały w danym głosowaniu).

Demokrację możemy rozpatrywać także jako system powiązanych instytucji, procedur i zasad, które zapewniają udział obywateli w procesie decyzyjnym. Kluczowymi elementami każdego demokratycznego państwa i społeczeństwa obywatelskiego są m.in. parlament, sądy, procedury wyborcze, partie polityczne, organizacje pozarządowe czy niezależne media.

System społeczno-polityczny charakterystyczny dla państw wysokorozwiniętych (takich jak Wielka Brytania, Japonia, Kanada, Włochy, czy Norwegia) często nazywany jest demokracją liberalną. Podstawą funkcjonowania państw liberalnej demokracji są zasady suwerenności ludu, rządów prawa i podziału władz. W krajach tych szczególny nacisk kładzie się też na ochronę praw jednostki i mniejszości.

Choć demokracje jest tak często używanym pojęciem, to jej jednoznaczne zdefiniowanie jest trudne z co najmniej kilku powodów.

Zależnie od kontekstu (np. kulturowego) demokracja może przybierać różne formy, co sprawia, że trudno jest znaleźć jedną uniwersalną definicję.

➔ PRZYKŁAD
Demokracja w starożytnej Grecji wyglądała inaczej niż dobrze nam znana współczesna demokracja przedstawicielska. Dawniej obywatele o sprawach publicznych decydowali przede wszystkich bezpośrednio (na wiecach i zebraniach). Dziś zwykle wybierają swoich przedstawicieli, który podejmują decyzje w ich imieniu.

To, jak rozumiemy demokrację, ewoluowało na przestrzeni wieków wraz z postępującymi zmianami społecznymi i gospodarczymi.

➔ PRZYKŁAD
Wprowadzone w XX w. prawa wyborcze dla kobiet i mniejszości etnicznych istotnie odmieniło oblicza demokracji w wielu państwach świata.

Każda z ideologii politycznych ma własną wizję świata i społeczeństwa, a więc i własną wizję demokracji.

➔ PRZYKŁAD
Dla liberałów demokracja to przede wszystkim wolność jednostki i swoboda gospodarcza. Z kolei socjaliści podkreślają, że demokracja powinna opierać się na wspólnocie oraz równości społecznej i ekonomicznej.

Demokracja to skomplikowane i wielowymiarowe pojęcie, dlatego tak trudno ją jednoznacznie zdefiniować. Związane to jest z różnorodnością form demokracji, ewolucją tego zjawiska czasie i różnicami w postrzeganiu demokracji przez poszczególne ideologie.

Na potrzeby nauki do matury z WOSu w uproszczeniu możemy jednak powiedzieć, że demokracja to system społeczno-polityczny, który zapewnia udziału wszystkich obywateli w sprawowaniu władzy.

Sprawdź mój KURS MATURALNY z WOSu!