Arkusz maturalny CKE – MAJ 2021 (formula 2015) | matura z WOSu

Zadanie 1. (0–1)

O jednej z postaw społecznych

[Postawę tego typu definiuje się jako powodującą zmiany zachowania w wyniku wpływu grupowego, ale także jako] postępowanie zgodne z obowiązującymi normami, wartościami, poglądami. […] Nie uzyskalibyśmy w miarę pełnego obrazu [tej postawy] […], gdybyśmy poprzestali na twierdzeniu, że jest on[a] następstwem nacisku grupowego, jakiemu ulegamy. […] [Postawa taka może być powodowana nie tylko uleganiem, ale także identyfikacją i internalizacją.] Uleganie wyraża się chęcią uzyskania nagrody bądź uniknięcia kary. […] Identyfikacja oznacza utożsamianie się jednej osoby z poglądami, przekonaniami czy postawami innych osób lub grup społecznych. […] Internalizacja oznacza proces stopniowego uznawania pochodzących z zewnątrz poglądów, norm i wartości za własne.

Na podstawie: Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych,
red. W. Jakubowski, K.A. Wojtaszczyk, Warszawa 2007, s. 115, 137–138.

Sformułuj pozytywny i negatywny skutek postawy społecznej opisanej w tekście.

• Skutek pozytywny –
• Skutek negatywny –

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Przykładowa odpowiedź (klucz CKE):

Skutek pozytywny – Taka postawa ułatwia jednostce funkcjonowanie w grupie i przeciwdziała odrzuceniu społecznemu, a jednocześnie prowadzi do spoistości grupy i zmniejszenia negatywnych konfliktów wewnątrzgrupowych.

Skutek negatywny – Taka postawa może prowadzić do bezkrytycznego ulegania modzie, reklamie, opiniom formułowanym przez środki masowego przekazu, a także do deindywidualizacji i braku sprzeciwu jednostki wobec nieodpowiednich, niewłaściwych moralnie norm.

Zadanie 2. (0–1)

O jednym z procesów społecznych

Jest to zjawisko będące następstwem zmian zachodzących w nowoczesnym świecie. Według Durkheima charakteryzuje się załamaniem norm społecznych, upadkiem tradycyjnego stylu życia, moralności i brakiem nowych wartości, które mogłyby zająć ich miejsce. Przez to wielu członków nowoczesnych społeczeństw jest skazanych w codziennym życiu na dojmujące poczucie bezsensowności.

Na podstawie: A. Giddens, Socjologia, Warszawa 2006, s. 35.

Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.

A. anomia.
B. globalizm.
C. resocjalizacja.
D. stygmatyzacja.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

A. anomia.

Zadanie 3. (0–1)

Wykres. Autoidentyfikacje społeczeństwa polskiego

Na podstawie: Instytucje i obywatele w Unii Europejskiej, Komunikat z badań CBOS BS/56/2013, s. 7.

Na podstawie wykresu oceń prawdziwość podanych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

1.	W latach 2009–2013 identyfikacja europejska społeczeństwa polskiego zmniejszyła się o 10 procent.	P	F
2.	Wyniki badania z 2013 roku wskazują, że 60% społeczeństwa polskiego uznawało się za Polaków.	P	F
3.	W latach 2009–2013 wyłączna identyfikacja polska wzrosła o 8 punktów procentowych.	P	F

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

1. F
2. F
3. P

Zadanie 4. (0–2)

O jednej z mniejszości w Rzeczypospolitej Polskiej

Mają oni w Polsce status mniejszości etnicznej, a nie – mniejszości narodowej. W ostatnim spisie powszechnym przynależność do tej mniejszości zadeklarowało ponad 300 osób. Ich przodkowie przybyli w średniowieczu na tereny ówczesnej Polski z Krymu. Ich religia wyodrębniła się z judaizmu, a język wywodzi się z grupy tureckiej.

Na podstawie: www.gov.pl

4.1. Podaj nazwę mniejszości etnicznej opisanej w tekście.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Karaimi / (mniejszość) karaimska

4.2. Wyjaśnij różnicę między typami mniejszości, których nazwy podkreślono w tekście, w prawodawstwie Rzeczypospolitej Polskiej.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Przykładowe odpowiedzi (klucz CKE):

Typ 1.: Różnica jest związana z kwestią istnienia państwa narodowego, w którym naród tożsamy z daną mniejszością w Polsce stanowi naród tytularny – jeśli takie państwo istnieje, mamy do czynienia z mniejszością narodową, jeśli nie – z mniejszością etniczną.

Typ 2.: Tylko mniejszość narodowa – w odróżnieniu od etnicznej – dysponuje prawem politycznym polegającym na ułatwieniu w uzyskaniu reprezentacji sejmowej. Komitet wyborczy zarejestrowany przez organizację takiej mniejszości jest zwolniony z konieczności przekroczenia progu wyborczego w skali kraju, aby wziąć udział w podziale mandatów w okręgach w wyborach do Sejmu RP.

Zadanie 5. (0–2)

O strukturze społecznej w Polsce na przełomie XX i XXI wieku

[Badania struktury społeczeństwa polskiego] w edycji w 2003 r. wprowadziły także… pomiar inteligencji respondentów. Okazało się, że osoby o najniższych wynikach, lecz plasujące się wyżej w strukturze społecznej, uzyskały w latach 1998–2003 średni przyrost dochodów na poziomie 760 zł, a tak samo mało inteligentni, ale z dołu społecznej drabiny, poprawili swój status jedynie o 67 zł. Osoby o najwyższych wynikach w teście inteligencji Ravena, lecz także ze społecznego dołu, zdołały wyrwać w tym czasie 650 zł, a więc i tak mniej niż ci mniej inteligentni, ale lepiej społecznie ustawieni.

Te wyniki nie kwestionują, że droga do sukcesu wiedzie poprzez osobiste predyspozycje. To możliwe, lecz bardzo trudne, nawet dla zdolnych, jeśli pochodzą z niższych stref hierarchii społecznej. […] Transformacja […] utrwaliła strukturę społeczną późnego PRL. Badania […] wychwytują, że kto należał do nomenklatury PRL, miał relatywnie największe szanse zostać przedsiębiorcą lub menedżerem. Dawnym pracownikom umysłowym, czyli inteligencji, przypadł w nowym podziale los menedżerów i ekspertów. Robotnicy zostali robotnikami lub bezrobotnymi. Bo po drodze wyparowało 5 mln miejsc pracy – w 1988 r. zatrudnienie miało 18 mln osób, w dramatycznym 2002 r. – już tylko 12,8 mln. […] [Owych] pięć milionów podzieliło się na tych, którzy zasilili szeregi wczesnych emerytów i rencistów, oraz na tych, którzy stworzyli nową kategorię: bezrobotnych.

E. Bendyk, Do jakiej klasy społecznej należysz? Polska klasowa, www.polityka.pl

5.1. Rozstrzygnij, czy inteligencja – jako zdolność umysłowa – była pozytywnie związana z przyrostem osiąganego dochodu. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do informacji z pierwszego akapitu tekstu.

Rozstrzygnięcie – . . . . . . . . . . .

• Uzasadnienie –

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Rozstrzygnięcie – TAK
Przykładowe uzasadnienie (klucz CKE):
Ludzie z tzw. nizin społecznych zmieniali swój dochód w zależności od ilorazu inteligencji – ci mało inteligentni podnieśli swoje zarobki średnio o 67 złotych, a ci najbardziej inteligentni – o 650 złotych.

5.2. Na podstawie drugiego akapitu tekstu sformułuj argument i kontrargument do tezy: ruchliwość pionowa w społeczeństwie polskim w latach 1988–2003 była znacząca.

• Argument –
• Kontrargument –

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Przykładowe odpowiedzi (klucz CKE):

Argument
Typ 1.: Część robotników zasiliła kategorię bezrobotnych.
Typ 2.: Część zwolnionych z pracy przeszło na wcześniejszą emeryturę.

Kontrargument
Typ 1.: Transformacja utrwaliła strukturę społeczną późnego PRL.
Typ 2.: Pozycja społeczna byłej nomenklatury dalej jest wysoka, jej przedstawiciele mieli największe szanse zostać menadżerami lub przedsiębiorcami.
Typ 3.: Pozycja społeczna inteligencji dalej jest względnie wysoka, jej przedstawiciele zostali na ogół menadżerami lub ekspertami.
Typ 4.: Część robotników zachowała swą pozycję społeczną.

Zadanie 6. (0–1)

Przepisy prawne z ustawy obowiązującej w Rzeczypospolitej Polskiej

Art. 3.1. Prawo tworzenia stowarzyszeń przysługuje obywatelom polskim mającym pełną zdolność do czynności prawnych i niepozbawionym praw publicznych.
2. Małoletni w wieku od 16 do 18 lat, którzy mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych, mogą należeć do stowarzyszeń i korzystać z czynnego i biernego prawa wyborczego, z tym że w składzie zarządu stowarzyszenia większość muszą stanowić osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych.
Art. 9. Osoby w liczbie co najmniej siedmiu, zamierzające założyć stowarzyszenie, uchwalają statut stowarzyszenia oraz wybierają komitet założycielski albo władze stowarzyszenia.

Dz.U. 1989, nr 20, poz. 104, z późn. zm. (stan prawny na 3 marca 2021 r.).

Porównaj – w każdej z podanych kategorii – możliwości w kwestii stowarzyszania się osób pełnoletnich i małoletnich w wieku od 16 do 18 lat w Rzeczypospolitej Polskiej.

• Zakładanie stowarzyszeń –
• Członkostwo w stowarzyszeniach –

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Przykładowe odpowiedzi (klucz CKE):

Zakładanie stowarzyszeń – Małoletni nie mogą tworzyć stowarzyszeń, a mogą je założyć jedynie osoby pełnoletnie.

Członkostwo w stowarzyszeniach –
Typ 1.: Członkami stowarzyszenia mogą być zarówno osoby pełnoletnie, jak i małoletnie.
Typ 2.: Osoby od 16 do 18 roku mogą być – podobnie jak pełnoletni – członkami zarządu stowarzyszenia, ale nie mogą w nim stanowić większości.

Zadanie 7. (0–1)

O instytucji referendum w Wielkiej Brytanii w XXI wieku

Rozstrzygnij, czy fotografia i tekst dotyczą tego samego referendum. Odpowiedź uzasadnij.

Rozstrzygnięcie – . . . . . . . . . . .

• Uzasadnienie –

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Rozstrzygnięcie – NIE
Przykładowe uzasadnienia (klucz CKE):
Typ 1.: Zdjęcie przedstawia referendum w sprawie niepodległości Szkocji, natomiast tekst dotyczy referendum w sprawie wyjścia Wielkiej Brytanii z UE, tzw. Brexitu.
Typ 2.: Zdjęcie przedstawia referendum w sprawie niepodległości Szkocji, a tekst – nie.
Typ 3.: Tekst dotyczy referendum w sprawie wyjścia Wielkiej Brytanii z UE, a zdjęcie – nie.
Typ 4.: Referendum, którego dotyczy tekst odbyło się w 2016 roku, a referendum, którego dotyczy zdjęcie – wcześniej.

Zadanie 8. (0–1)

O samorządzie zawodowym

Konstytucja w artykule 17 dopuszcza tworzenie samorządów zawodowych jako podmiotów reprezentujących osoby wykonujące dany zawód zaufania publicznego i sprawujących pieczę nad należytym wykonywaniem tego zawodu. Samorząd zawodowy jest organizacją przymusową, co oznacza, że warunkiem wykonywania danego zawodu jest obowiązek przynależności do określonego samorządu.

Na podstawie: www.gazetaprawna.pl

Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Przykładem funkcjonowania opisanej instytucji życia publicznego jest działanie

A. Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”.
B. Fundacji na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa.
C. Związku Hodowców Psów Rasowych.
D. Izby Adwokackiej w Warszawie.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

D. Izby Adwokackiej w Warszawie.

Zadanie 9. (0–1)

O zjawisku społecznym

To zestaw przekonań, uprzedzeń i stereotypów mających swe podstawy w biologicznym zróżnicowaniu ludzi, związanych z procesem starzenia się, które dotyczą kompetencji i potrzeb osób w zależności od ich chronologicznego wieku […]. Krzywdzący stereotyp osoby starszej […] [ciągle trwa]. Nieuzasadniona izolacja osób starszych została uznana za przejaw ich dyskryminowania.

M. Świderska, […] jako problem społeczny, „Pedagogika Rodziny” 2015, nr 5, s. 43–44;
Socjologia prawa. Główne problemy i postacie, red. A. Kojder, Z. Cywiński, Warszawa 2015, s. 71–72.

Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Zjawisko opisane w tekście to

A. ageizm.
B. klientelizm.
C. oportunizm.
D. gerontokracja.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

A. ageizm.

Zadanie 10. (0–1)

O koncepcjach genezy państwa

Fragment 1. Każdy obywatel składa suwerenowi rodzaj przyrzeczenia, oświadczając: „Daję upoważnienie i przekazuję moje uprawnienia do rządzenia moją osobą temu oto człowiekowi […] pod tym warunkiem, że i ty przekazujesz mu swoje uprawnienia i upoważniasz go do wszystkich swoich działań w sposób podobny”.

Fragment 2. Państwo pochodzi z natury: „[…] człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie, taki zaś, który z natury, a nie przez przypadek, żyje poza państwem, jest albo nędznikiem, albo nadludzką istotą […]”.

Fragment 3. „Jednego tylko jeszcze brakowało, instytucji, która […] by uwieczniła nie tylko powstający podział społeczeństwa na klasy, lecz również i prawo klas posiadających do wyzyskiwania klas nieposiadających oraz panowanie pierwszych nad ostatnimi. Taka instytucja zjawiła się. Wynaleziono państwo”.

E. Zieliński, Nauka o państwie i polityce, Warszawa 1999, s. 25, 29–30, 32.

Do każdego fragmentu przyporządkuj nazwę właściwej koncepcji genezy państwa. Odpowiedzi wybierz spośród: arystotelesowska, marksistowska, podboju i przemocy, umowy społecznej, teistyczna.

• 1.
• 2.
• 3.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

1. umowy społecznej
2. arystotelesowska
3. marksistowska

Zadanie 11. (0–1)

Wykres. Wskaźniki dotyczące wyborów w Polsce w drugiej połowie XX wieku

www.v-dem.net

Odnosząc się do typu reżimu politycznego funkcjonującego w Polsce w drugiej połowie XX wieku, sformułuj wniosek dotyczący wartości wskaźników ukazanych na wykresie.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Przykładowa odpowiedź (klucz CKE):
PRL była państwem niedemokratycznym, w którym nie spełniano m.in. kryteriów przejrzystych i konkurencyjnych wyborów (stąd niski indeks demokracji wyborczej), za to dane oficjalne dotyczące frekwencji wyborczej były wysokie. Z kolei w państwie demokratycznym, jakim stała się Polska, te wskaźniki są inne – indeks demokracji znacząco wzrósł, a dane o frekwencji się zmniejszyły.

Zadanie 12. (0–4)

O systemie wyborczym w jednym z państw Europy

Wybory do Izby Gmin muszą się odbyć w ciągu 5 lat od poprzednich […]. Z każdego okręgu do [tej izby] parlamentu wchodzi tylko jeden poseł – ten, który zdobędzie największą liczbę głosów. […] Wyborcy głosują na daną osobę. Znani politycy startują zazwyczaj z tak zwanych
„bezpiecznych” okręgów, gdzie poparcie dla partii, do której należą, jest bardzo silne. […] Nie ma jednak gwarancji, że kandydat w „bezpiecznym” okręgu ma zapewnione zwycięstwo. Zdarzało się bowiem, że wpływowi politycy nie zwyciężyli w swoim okręgu, mimo że ich partia wygrała wybory. […] Aby zapewnić sobie zwycięstwo, dana partia musi uzyskać większość [co najmniej względną] głosów w większości okręgów wyborczych. […] Co jakiś czas liczba i granice okręgów wyborczych są korygowane.

www.bbc.co.uk

Mapa. Wizualizacja wyników zwycięskiego ugrupowania politycznego w wyborach do jednej z izb parlamentu w Rzeczypospolitej Polskiej w 2015 r. (wg okręgów wyborczych)

Na podstawie: pkw.gov.pl

12.1. Podaj nazwę typu systemu wyborczego opisanego w tekście.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Typ 1.: system większościowy / ordynacja większościowa
Typ 2.: system większości względnej
Typ 3.: system jednomandatowych okręgów wyborczych

12.2. Sformułuj zaletę i wadę typu systemu wyborczego opisanego w tekście.

• Zaleta –
• Wada –

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Przykładowa odpowiedź (klucz CKE):

Zaleta – Ten system ułatwia uzyskanie przez zwycięską formację większości, a tym samym zapewnia stabilne rządy, przy tym jest systemem o silnej personalizacji wyboru – wiadomo, kto reprezentuje dany okręg wyborczy.

Wada – Ten system sprzyja znacznym deformacjom wyborczym, np. może prowadzić do sytuacji, w której ugrupowanie z nie najwyższym wynikiem otrzyma większość mandatów oraz pozbawia większość partii trzecich reprezentacji politycznej odzwierciedlającej ich poparcie społeczne.

12.3. Rozstrzygnij, czy w przypadku wyborów, których wyniki zwizualizowano na mapie, zastosowano typ systemu wyborczego opisany w tekście. Odpowiedź uzasadnij.

Rozstrzygnięcie – . . . . . . . . . . .

• Uzasadnienie –

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Rozstrzygnięcie – NIE
Przykładowe uzasadnienie (klucz CKE):
Na mapie ukazano rezultaty PiS w wyborach do Sejmu RP, które przeprowadza się w systemie proporcjonalnym.

12.4. Odnosząc się do mapy, sformułuj dwa wnioski dotyczące geograficznego zróżnicowania preferencji wyborczych elektoratu w Rzeczypospolitej Polskiej.

• ●
• ●

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Przykładowe odpowiedzi (klucz CKE):

Typ 1.: Wysokie poparcie dla PiS występuje w województwach południowo-wschodnich i wschodnich: podkarpackim, lubelskim, małopolskim, podlaskim.

Typ 2.: Niskie, w porównaniu z wynikami ogólnokrajowymi, poparcie dla PiS występuje na tzw. Ziemiach Odzyskanych oraz w byłym zaborze pruskim, tj. w województwach: opolskim, lubuskim, zachodniopomorskim, pomorskim, kujawsko-pomorskim, warmińsko-mazurskim oraz w większości okręgów województwa wielkopolskiego.

Typ 3.: Poparcie dla PiS było w województwach mazowieckim i łódzkim niższe w wielkich miastach (Warszawa, Łódź) niż na pozostałych obszarach tych województw.

Zadanie 13. (0–1)

O kwestiach ekonomiczno-społecznych w myśli politycznej

Tekst 1. [C]ałe życie społeczne, w tym również gospodarcze, powinno się opierać na spontanicznie tworzonym porządku. Najlepszym przykładem kształtowania się spontanicznego porządku jest rynek, uznany za miejsce, na którym funkcjonuje ogromna liczba podmiotów mających różne preferencje i różne oczekiwania. Te preferencje kształtują poziom cen, który z kolei stanowi źródło informacji dla podmiotów ekonomicznych.

Tekst 2. [Z]asada pierwszeństwa pracy przed kapitałem jest postulatem należącym do porządku moralności społecznej, który to postulat posiada swoje kluczowe znaczenie […]. Praca w jakimś sensie jest nierozłączna od kapitału i nie przyjmuje w żadnej postaci owej antynomii, czyli rozłączenia i przeciwstawienia w stosunku do środków produkcji, jakie zaciążyło nad życiem ludzkim ostatnich stuleci w rezultacie założeń wyłącznie ekonomistycznych. Jeżeli człowiek pracuje […], to równocześnie pragnie, aby owoce tej pracy służyły jemu i drugim oraz ażeby w samym procesie pracy mógł występować jako współodpowiedzialny i współtwórca warsztatu, przy którym pracuje.

www.[…].org.pl; www.[…]ekonomia.net

Do każdego tekstu zawierającego poglądy w kwestiach ekonomiczno-społecznych przyporządkuj nazwę nurtu myśli politycznej, dla którego te poglądy są charakterystyczne. Odpowiedzi wybierz spośród: katolicka nauka społeczna, liberalizm, socjaldemokracja.

• Tekst 1. –
• Tekst 2. –

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

1. liberalizm
2. katolicka nauka społeczna

Zadanie 14. (0–2)

Przepisy prawne z konstytucji jednego z państw

Art. 148.1. Zgromadzenie Federalne […] sprawuje najwyższą władzę w Federacji.
2. Zgromadzenie Federalne składa się z dwóch izb […].
Art. 175.2. Członków Rady Federalnej wybiera Zgromadzenie Federalne po każdym całkowitym odnowieniu Rady Narodowej.
Art. 176.1. Prezydent Federacji przewodniczy Radzie Federalnej.
2. Prezydenta Federacji oraz wiceprezydenta Federacji wybiera Zgromadzenie Federalne spośród członków Rady Federalnej na okres jednego roku.

libr.sejm.gov.pl

14.1. Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Państwo, z którego konstytucji pochodzą przytoczone przepisy prawne, to

A. Republika Włoska.
B. Federacja Rosyjska.
C. Konfederacja Szwajcarska.
D. Republika Federalna Niemiec.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

C. Konfederacja Szwajcarska.

14.2. Oceń prawdziwość podanych zdań dotyczących państwa, z którego konstytucji pochodzą przytoczone przepisy prawne. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

1.	W tym państwie funkcjonuje system parlamentarno-prezydencki.	P	F
2.	W tym państwie występuje bikameralny parlament.	P	F
3.	System polityczny tego państwa cechuje dualizm egzekutywy.	P	F

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

1. F
2. P
3. F

Zadanie 15. (0–4)

Przepisy prawne z polskiej Ustawy konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. […]

Art. 18.3. Prezydent może odmówić podpisania ustawy i z umotywowanym wnioskiem przekazać ją Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 2/3 głosów Prezydent w terminie 7 dni podpisuje ustawę […].
Art. 29.2. Prezydent wybierany jest w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością ważnie oddanych głosów.
Art. 32.1. Prezydent sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków zagranicznych.
Art. 35.1. Prezydent jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 38.2. W sprawach szczególnej wagi dla Państwa Prezydent może zwoływać posiedzenia Rady Ministrów i im przewodniczyć.

Dz.U. 1992, nr 84, poz. 426.

15.1. Odnosząc się do dwóch spośród przytoczonych przepisów prawnych i obecnych uregulowań w danym zakresie, uzasadnij, że pozycja ustrojowa Prezydenta Rzeczypospolitej wynikająca z aktu prawnego, którego fragmenty przedstawiono, różniła się od tej uregulowanej w obecnie obowiązującej Konstytucji RP.

• ●
• ●

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Przykładowe odpowiedzi (klucz CKE):

Typ 1.: Art. 18.3: Obecnie tzw. weto zawieszające Prezydenta RP Sejm może odrzucić mniejszą większością – 3/5.

Typ 2.: Art. 32.1.: Obecnie Prezydent RP nie sprawuje ogólnego kierownictwa w polityce zagranicznej, a współdziała w tej dziedzinie z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem / a kierownictwo sprawuje Rada Ministrów.

Typ 3.: Art. 38.2.: Obecnie Prezydent RP nie może przewodniczyć Radzie Ministrów, a może zwołać Radę Gabinetową (organ obradujący pod jego przewodnictwem, który nie ma uprawnień Rady Ministrów).

15.2. Podaj rok utraty mocy obowiązującej aktu prawnego, z którego pochodzą przytoczone przepisy prawne.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

1997

15.3. Wyjaśnij, dlaczego akt prawny, z którego pochodzą przytoczone przepisy prawne, jest określany jako mała konstytucja.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Przykładowe odpowiedzi (klucz CKE):

Typ 1.: Ze względu na to, że jego materia nie obejmuje wszystkich typowych kwestii konstytucyjnych – np. praw człowieka, władzy sądowniczej.

Typ 2.: Obowiązuje on tymczasowo – do przyjęcia konstytucji pełnej.

Zadanie 16. (0–1)

Przepisy prawne z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

Art. 115.1. Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ciągu 21 dni. […]
Art. 199.1. Trybunał Stanu składa się z […] członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. […]

Dz.U. […], nr 78, poz. 483, z późn. zm. (stan prawny na 3 marca 2021 r.).

Do każdego z przytoczonych przepisów prawnych dopisz nazwę właściwej funkcji Sejmu RP.

• Art. 115.1. –
• Art. 199.1. –

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

115.1. – kontrolna
199.1. – kreacyjna

Zadanie 17. (0–1)

O organach samorządowych gminy w Rzeczypospolitej Polskiej

Opis 1. Jest to organ wykonawczy gminy, który kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz. Do jego kompetencji należy: przygotowywanie projektów uchwał, wykonywanie budżetu, gospodarowanie mieniem komunalnym.

Opis 2. Jest to organ stanowiący i kontrolny. Uchwala statut gminy, gminny budżet oraz inne akty prawa miejscowego w formie uchwał.

Na podstawie: Dz.U. 1990, nr 16, poz. 95, z późn. zm. (stan prawny na 3 marca 2021 r.).

Do każdego opisu kompetencji dopisz nazwę właściwego organu w gminie wiejskiej.

• Opis 1. –
• Opis 2. –

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

1. wójt
2. rada gminy

Zadanie 18. (0–3)

Przepisy prawne z kodeksu obowiązującego w Rzeczypospolitej Polskiej

Art. 8. § 1. Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną.
Art. 11. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności.
Art. 12. Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.
Art. 14. § 1. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.
§ 2. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie
osoby niezdolnej do czynności prawnych.
Art. 17. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.

Dz.U. […], nr 16, poz. 93, z późn. zm. (stan prawny na 3 marca 2021 r.).

18.1. Podaj nazwę kodeksu, w którym zamieszczono przytoczone przepisy prawne.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Kodeks cywilny

18.2. Oceń prawdziwość podanych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe. W każdym przypadku uzasadnij odpowiedź, odnosząc się do unormowania z przytoczonych przepisów prawnych.

1.

Adam, urodzony w 2016 roku, mógł być w 2019 roku spadkobiercą części majątku swego zmarłego dziadka na drodze dziedziczenia testamentowego.

P

F

• Uzasadnienie –

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Rozstrzygnięcie – PRAWDA
Przykładowe uzasadnienie (klucz CKE):
Do dziedziczenia wystarczy zdolność prawna, a każdy (w tym i Adam) ma ją od urodzenia zgodnie z art. 8.

2.

Czynność prawna w postaci zakupu w 2019 roku przez Annę, urodzoną w 2010 roku, paczki lizaków za 6 złotych w hipermarkecie jest ważna.

P

F

• Uzasadnienie –

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Rozstrzygnięcie – PRAWDA
Przykładowe uzasadnienie (klucz CKE):
Mimo że Anna nie ma zdolności do czynności prawnych, to opisana czynność jest zgodna z art. 14 § 2, a zatem jest ważna.

Zadanie 19. (0–1)

Fragment dokumentu

Na podstawie: www.bankier.pl

Rozstrzygnij, czy dokument, którego fragment przedstawiono, jest aktem administracyjnym. Dokończ zdanie uzasadnienia – zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Rozstrzygnięcie – ………

Uzasadnienie – Dokument, którego fragment przedstawiono,

A. jest oświadczeniem woli dwóch równoprawnych stron.
B. został sporządzony przez organ administracji publicznej.
C. rozstrzyga spór między dwiema stronami postępowania sądowego.
D. narzuca Adamowi Nowakowi jako jednej ze stron zobowiązania wobec państwa.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Rozstrzygnięcie – NIE
Uzasadnienie – A. jest oświadczeniem woli dwóch równoprawnych stron.

Zadanie 20. (0–1)

Z wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego

Czy zmiana lub uchylenie kilku prawomocnych postanowień, stwierdzających nabycie spadku po tym samym spadkodawcy, następuje w trybie określonym w art. 679 k.p.c. czy w trybie art. 403 § 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.?

www.[…].pl

Podaj nazwę organu władzy sądowniczej w Rzeczypospolitej Polskiej mającego możliwość rozpatrzenia wniosku, którego fragment przedstawiono.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Sąd Najwyższy

Zadanie 21. (0–2)

Fragment pisma sądowego

Na podstawie: www.rzeszow.[…].gov.pl

Uzupełnij fragment pisma – wpisz nazwy zastąpione numerami 1., 2. i 3.

• 1.
• 2.
• 3.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

1. Sądu Rejonowego
2. Wniosek
3. Kodeksu karnego

Zadanie 22. (0–2)

O polskim systemie podatkowym

Innym powodem narastania nierówności w dochodach może być nasz system podatków od dochodu. Po wprowadzeniu PIT w pierwszej połowie lat 90. system stopniowo ewoluował do postaci, jaką mamy dzisiaj – czyli niemal liniowego. Stawki PIT, co prawda, mamy dwie, ale
na tę wyższą, 32-procentową, łapie się zaledwie 3 proc. podatników. Ale to jeszcze nie jest decydujące. Gorzej, że w systemie jest wyrwa w postaci 19-procentowego liniowego PIT dla działalności gospodarczej. […] W ciągu ośmiu lat przeciętny dochód bogatego liniowca wzrósł o 18 proc. Zamożny podatnik rozliczający się z fiskusem według skali zwiększył […] [go] w tym czasie o 5,6 proc. […] [N]a liniowy PIT uciekają dobrze opłacani specjaliści, którzy, pracując na umowach o pracę, musieliby płacić 32-procentowy podatek. Zachęt, aby się samozatrudnić,
mają więcej, np. ryczałtowe składki ZUS. Przy dochodzie rzędu 25 tys. zł miesięcznie (a najbogatsi liniowcy taki średni dochód brutto uzyskiwali w 2015 r.) wynoszą ich one około 1200 zł – czyli niecałe 5 proc. tego dochodu. A to dużo mniej niż ponad 19 proc., jakie musi zapłacić etatowiec. To sprawia, że system staje się wręcz regresywny.

J. Kapiszewski, M. Chądzyński, Jak rozciągała się siatka płac,
czyli skąd się wzięły nierówności płacowe w Polsce, 2017, serwisy.gazetaprawna.pl

22.1. Odnosząc się do tekstu, wyjaśnij, w jakiej sytuacji stawka podatku PIT nie jest progresywna.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Przykładowa odpowiedź (klucz CKE):
Stawka nie jest progresywna, jeśli podatnik prowadzi działalność gospodarczą, opłacając podatek liniowy.

22.2. Sformułuj argument i kontrargument do tezy: przedstawione w tekście działania podatników wybierających samozatrudnienie są dla nich korzystne.

• Argument –
• Kontrargument –

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Przykładowa odpowiedź (klucz CKE):

Argument – Podatnicy ci osiągają większy dochód, płacąc niższe podatki oraz niższe składki ZUS niż etatowcy.

Kontrargument –
Typ 1.: Podatnicy ci nie mają zabezpieczeń i możliwości związanych z umową o pracę, m.in. płatnego urlopu wypoczynkowego a ich świadczenia związane z ubezpieczeniem chorobowym są słabsze niż etatowców.
Typ 2.: Emerytury takich podatników wypłacane przez ZUS będą niższe niż w sytuacji, gdyby byli etatowcami.

Zadanie 23. (0–1)

Przepisy prawne z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

Art. 40. Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. […]
Art. 60. Obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach.
Art. 68.2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. […]
Art. 84. Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.

Dz.U. […], nr 78, poz. 483, z późn. zm. (stan prawny na 3 marca 2021 r.).

Do każdej nazwy rodzaju praw i wolności człowieka przyporządkuj numer artykułu z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w którym unormowano prawo lub wolność tego rodzaju.

Prawa i wolności ekonomiczne i socjalne – ………………..
Prawa i wolności polityczne – ………………
Prawa i wolności osobiste – ………………..

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

prawa i wolności ekonomiczne i socjalne – art. 68.2.
prawa i wolności polityczne – art. 60.
prawa i wolności osobiste – art. 40.

Zadanie 24. (0–2)

Przepisy prawne z Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności

Art. 34. Trybunał może przyjmować skargi każdej osoby, organizacji pozarządowej lub grupy jednostek, która uważa, że stała się ofiarą naruszenia przez jedną z Wysokich Układających się Stron praw zawartych w Konwencji lub jej Protokołach. […]
Art. 35.1. Trybunał może rozpatrywać sprawę dopiero po wyczerpaniu wszystkich środków odwoławczych, przewidzianych prawem wewnętrznym, zgodnie z powszechnie uznanymi zasadami prawa międzynarodowego, i jeśli sprawa została wniesiona w ciągu sześciu miesięcy od daty podjęcia ostatecznej decyzji.

Dz.U. 1993, nr 61, poz. 284.

O skardze do ETPCz – sytuacja fikcyjna

Jan Jacki, obywatel Polski, odwołał się w terminie od niekorzystnej dla niego decyzji podjętej przez Starostę Powiatu Wyszkowskiego do Mazowieckiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego. Ten utrzymał w mocy kwestionowane rozstrzygnięcie sprawy. W odpowiednim terminie, we wrześniu 2018 roku, Jacki zaskarżył decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. WSA uznał prawidłowe stanowisko organów obu instancji w rozpatrywanej sprawie. W styczniu 2019 roku Jacki złożył w tej sprawie skargę indywidualną do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu skonstruowaną według właściwego wzoru.

24.1. Rozstrzygnij, czy trybunał, którego dotyczą materiały źródłowe, miałby podstawy do rozpatrzenia wskazanej w tekście skargi Jana Jackiego. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do unormowania z przytoczonych przepisów prawnych.

Rozstrzygnięcie – . . . . . . . . . . .

• Uzasadnienie –

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Rozstrzygnięcie – NIE
Przykładowe uzasadnienie (klucz CKE):
Artykuł 35.1. Konwencji mówi, że trybunał może rozpatrywać sprawę dopiero po wyczerpaniu wszystkich środków odwoławczych, przewidzianych prawem wewnętrznym, a Jan Jacki nie wykorzystał dwuinstancyjności postępowania przed sądami administracyjnymi – nie wniósł sprawy do NSA.

24.2. Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Trybunał, którego dotyczą materiały źródłowe, działa w ramach systemu ochrony praw i wolności człowieka stworzonego przez

A. Radę Europy.
B. Unię Europejską.
C. Organizację Narodów Zjednoczonych.
D. Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

A. Radę Europy.

Zadanie 25. (0–1)

O instytucji międzynarodowej

[Powstanie tej instytucji, jak również Międzynarodowego Funduszu Walutowego,] wynikało z postanowień Konferencji Finansowej i Monetarnej Narodów Zjednoczonych odbywającej się w Bretton Woods. […] [Instytucja ta] zajmuje się wspieraniem długofalowego wzrostu gospodarczego i zmniejszaniem ubóstwa w krajach rozwijających się. Pomoc ta jest realizowana poprzez dotacje, niskooprocentowane pożyczki, a także pomoc techniczną, które to instrumenty są wykorzystywane w walce z ubóstwem, wspierają rozwój edukacji, ochronę środowiska, rozbudowę infrastruktury czy ochronę zdrowia.

www.antykorupcja.gov.pl

Podaj pełną polską nazwę instytucji opisanej w tekście.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Typ 1.: Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju
Typ 2.: Bank Światowy

Zadanie 26. (0–2)

Wykres. Stosowanie prawa weta przez stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ – liczba wet

Na podstawie: www.globalpolicy.org

26.1. Podaj nazwy państw stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ określonych na wykresie jako „pozostałe państwa”.

• ●
• ●
• ●

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Chińska Republika Ludowa / Chiny / ChRL
Republika Francuska / Francja
Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej / Wielka Brytania / Zjednoczone Królestwo / UK

26.2. Rozstrzygnij, któremu typowi ładu międzynarodowego towarzyszyła większa liczba wet w Radzie Bezpieczeństwa ONZ. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do danych z wykresu.

• Nazwa typu ładu międzynarodowego –
• Uzasadnienie –

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Nazwa:
Typ 1.: Ład dwubiegunowy / Ład bipolarny / Ład dwumocarstwowy
Typ 2.: Ład jałtański / Ład zimnowojenny
Typ 3.: Ład dwublokowy

Przykładowe uzasadnienie (klucz CKE):
W okresie 10 lat tego ładu (1976–1985) mieliśmy najwięcej wet – ponad czterokrotnie więcej niż w dziesięcioleciu ładu postzimnowojennego.

Zadanie 27. (0–3)

Fragment mapy politycznej Europy

O państwach w Europie

Opis A. Parlament proklamował niepodległość tego państwa w 2006 roku. Od 2010 roku jest ono kandydatem do członkostwa w Unii Europejskiej. W 2017 roku zostało członkiem NATO. Środkiem płatniczym jest w nim euro.

Opis B. To państwo ogłosiło niepodległość w 1991 roku. Jest ono członkiem NATO i Unii Europejskiej od 2004 roku, a od 2007 roku należy do strefy euro.

Opis C. To państwo ogłosiło niepodległość w 1991 roku, ale kontrola władz nad całym jego terytorium stała się faktem w 1995 roku. Jest ono członkiem NATO od 2009 roku i Unii Europejskiej od 2013 roku.

27.1. Do każdego opisu dopisz nazwę właściwego państwa i numer, którym oznaczono je na mapie.

	Nazwa państwa	Numer na mapie
Opis A.
Opis B.
Opis C.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

A. Czarnogóra, 5
B. Republika Słowenii / Słowenia, 1
C. Republika Chorwacji / Chorwacja, 2

27.2. Podaj rok, w którym mapa stała się obowiązująca. Odpowiedź uzasadnij.

Rok – . . . . . . . . . . .

• Uzasadnienie –

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Rok – 2008
Uzasadnienie – Na mapie zostało zaznaczone Kosowo

Zadanie 28. (0–1)

Schemat. Procedura prawodawcza w Unii Europejskiej

Na podstawie: eur-lex.europa.eu

Uzupełnij schemat – do numerów 1 i 2 przyporządkuj nazwy właściwych instytucji Unii Europejskiej (do numeru 2 należy przyporządkować nazwy dwóch instytucji). Odpowiedzi wybierz spośród: Komisja, Parlament, Rada, Trybunał Obrachunkowy, Rada Europejska.

• Instytucja 1 –
• Instytucje 2 –

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

1. Komisja
2. Parlament i Rada / Rada i Parlament

Zadanie 29. (0–3)

Fotografia. Waszyngton, 13 września 1993 r.

www.history.com

O podpisaniu Porozumienia z Oslo

13 września 1993 roku premier Icchak Rabin oraz przywódca Jasir Arafat podpisali przed Białym Domem, w obecności Prezydenta USA, porozumienie (tzw. Oslo I), które było efektem kilkumiesięcznych tajnych rozmów prowadzonych w Norwegii przez obie strony konfliktu. Stało się ono ważną podstawą dalszych rozmów oraz punktem odniesienia dla przyszłych bilateralnych dokumentów (np. Oslo II).

Na podstawie: www.pism.pl

Fragment mapy politycznej Azji, Afryki i Europy

29.1. Uzupełnij tekst – podaj nazwę państwa (A.), cyfrę (B.), nazwę struktury polityczno-administracyjnej (C.) oraz nazwę nagrody międzynarodowej (D.).

Wskazani w materiałach źródłowych przywódcy z Bliskiego Wschodu podpisali porozumienie, które miało wygaszać konflikt w (A.) – państwie oznaczonym na mapie numerem (B.). Porozumienie to doprowadziło do utworzenia (C.), której pierwszym prezydentem został wskazany w tekście Jasir Arafat. Ci przywódcy otrzymali (D.) „za ich wysiłki na rzecz pokoju na Bliskim Wschodzie”.

• A.
• B.
• C.
• D.

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

A. Państwie Izrael / Izraelu
B. 1
C. Autonomii Palestyńskiej / Palestyńskich Władz Narodowych
D. (Pokojową) Nagrodę Nobla

29.2. Rozstrzygnij, czy porozumienie przedstawione w tekście (tzw. Oslo I) było zawarte na zasadzie arbitrażu. Odpowiedź uzasadnij.

Rozstrzygnięcie – . . . . . . . . . . .

• Uzasadnienie –

ZOBACZ ROZWIĄZANIE

Rozstrzygnięcie – NIE
Przykładowe uzasadnienie (klucz CKE):
Były to negocjacje, obie strony rozmawiały ze sobą i doszły do porozumienia, natomiast rolą trzeciej strony były mediacje czy dobre usługi, a nie narzucenie rozwiązania konfliktu.

Zadanie 30. (0–12)

Wybierz jeden z podanych tematów i napisz wypracowanie.

Temat 1.

Scharakteryzuj wpływ obywateli Rzeczypospolitej Polskiej na organy samorządu terytorialnego i na decyzje przez nie podejmowane, biorąc pod uwagę aspekty przedstawione na schemacie.

Schemat. Możliwości wpływu na organy samorządu terytorialnego i na ich decyzje

Temat 2.

Porównaj – na przykładach Republiki Federalnej Niemiec, Republiki Francuskiej oraz Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej – różne modele systemów parlamentarnych opartych na współpracy legislatywy i egzekutywy, charakteryzując organy tych władz (parlamenty, głowę państwa i rządy).

Temat 3.

Wykaż specyfikę ustawy budżetowej i ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz porównaj procesy ich uchwalania ze ścieżką legislacyjną właściwą dla ustawy zwykłej, biorąc pod uwagę podmioty inicjujące oraz kompetencje podmiotów uczestniczących w tych procesach (obu izb parlamentu i Prezydenta RP).

Przepisy prawne art. 235. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.
2. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.
3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.
4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Dz.U. […], nr 78, poz. 483, z późn. zm. (stan prawny na 3 marca 2021 r.).

WYPRACOWANIE
na temat numer …

BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)